بهداشت دهان ودندان

آموزش صحیح مسواک زدن  

خبرنگارن عصر نوین - شاید نمی دانستید که تا کنون نزدیک به ۱۰ روش علمی برای مسواک زدن گزارش شده است. (مثلا روش های Roll, Stillman, Modified Stillman, Charter, Modified Charter, Bass, Modified Bass, Scrub و …) که هر کدام روش خاص خود را داراست و توسط دندانپزشکان بنام، در زمان های مختلف معرفی شده اند. اما تا کنون نتیجه هیچ مطالعه ای برتری یکی از این روش ها را نسبت به روش های دیگر نشان نداده است. اما چیزی که اثبات شده است این است که دقت و حوصله در مسواک زدن، به طور کامل مسواک زدن و وقت کافی برای این کار اختصاص دادن، مهمتر از روش انجام دادن آن می باشد. ضمنا درست مسواک زدن و مهارت در به کار بردن مسواک از تعداد دفعات مسواک زدن مهمتر است.

در کل می توان گفت که بهترین روش مسواک زدن، شیوه ای است که برای فرد راحت تر بوده و موثر باشد، به گونه ای که پس از مسواک زدن، دندان ها عاری از هر گونه پلاک دندانی باشند.

مسواک زدن با حرکات افقی و با دامنه حرکت زیاد، در اثر سایش مکانیکی حفراتی را بر روی سطح دندان ها ایجاد کرده و باعث حساسیت دندان ها شده و همچنین سبب عقب نشینی و تحلیل لثه نیز خواهد شد.

در ادامه به معرفی روش Bass می پردازم که مقبولیت بیشتری در بین دندانپزشکان دنیا دارد:

۱) مسواک را در حالتی نگه می داریم که موهای آن زاویه ای ۴۵ درجه نسبت به دندان ها داشته باشند، تا شیار لثه ای به خوبی تمییز شود(مطابق شکل زیر): 

 

۲) مسواک را به صورت حرکات لرزشی، به عقب و جلو حرکت دهید. توجه داشته باشید که دامنه این حرکات نباید بیشتر از عرض یک دندان باشد. در هر قسمت مسواک را ۲۰ بار حرکت دهید. با این روش شما در هر قسمت ۳-۴ دندان را به خوبی تمییز می کنید و سپس به سراغ قسمت بعدی دندان ها بروید. به این ترتیب سطح خارجی دندان های بالا و پایین را تمییز کنید(مطابق شکل زیر): 

۳) برای سطح داخلی دندان های هر دو فک نیز همانند سطح خارجی عمل کنید. مسواک را با زاویه ۴۵ درجه نسبت به دندان ها قرار دهید و هر ۳-۴ دندان کنار هم را ۲۰ بار با حرکات لرزشی عقب و جلو تمییز کنید(مطابق شکل زیر):

۴) سطح جونده دندان های بالا و پایین را نیز با حرکات لرزشی عقب و جلو تمییز کنید و پس از تمییز کردن هر ۳-۴ دندان به سراغ قسمت بعدی دندان ها بروید(مطابق شکل زیر):

۵) معمولا در سطح داخلی دندان های قدامی بالا و پایین نمی توان مسواک را به راحتی قرار داد و دندان ها را به خوبی تمییز نمود، مخصوصا در افرادی که دارای قوس های فکی باریک هستند. برای تمییز کردن این نواحی باید مسواک را به صورت عمودی قرار داد و با حرکات لرزشی بالا و پایین این نواحی را تمییز کرد(مطابق شکل زیر):

۶) سطح زبانتان را نیز مسواک بزنید. این کار به خصوص در از بین بردن بوی بد دهان بسیار موثر است(مطابق شکل زیر): 

و در پایان به این نکته مهم توجه داشته باشید که یک مسواک زدن کامل ۴ دقیقه باید طول بکشد. یعنی دقیقا ۲۴۰ ثانیه !

نکته دیگر اینکه شما در هر ۲۴ ساعت حداقل ۱ بار باید به طور کامل دندان هایتان را مسواک بزنید.

باید توجه داشته باشید که حتی با یک مسواک زدن خوب و کامل، ۴۰% از سطوح دندان ها پاک نمی شوند، این سطوح در واقع سطوح بین دندان ها هستند که در کنار هم قرار گرفته اند و مکان خوبی برای تجمع مواد غذایی و میکروب های عامل پوسیدگی دندان هستند.این سطوح فقط توسط نخ دندان (Dental Floss) تمییز می شوند.

دفعات لازم برای مسواک زدن در شبانه روز 

چند بار در روز باید دندان هایم را مسواک بزنم؟”

این یکی از شایع ترین سوالاتی است که در مطب دندانپزشکی از دندانپزشکان پرسیده می شود.

بسیاری از مردم در مسواک زدن فقط به پاک کردن خرده های غذایی فکر می کنند، غافل از اینکه خرده های باقیمانده غذا با حرکات لب و زبان و گونه و جریان بزاق تا حد زیادی شسته می شوند. نکته مهمی که وجود دارد این است که در مسواک زدن باید هدف اصلی برداشتن کامل پلاک میکروبی باشد که این هدف فقط با مسواک زدن صحیح و کامل و نخ دندان کشیدن بین تمامی دندان ها فراهم می شود.

به نظر می رسد که سلامت لثه و دندان ها با یک بار تمییز کردن کامل و اصولی دندان ها در طول شبانه روز حفظ می شود. به عبارتی یک بار مسواک زدن دندان ها در طول شبانه روز چنانچه با تمام ابزار لازم شامل مسواک، خمیر دندان و نخ دندان و با دقت انجام شود، به نظر می رسد که کافی باشد. اگر حذف کامل پلاک میکروبی در یک بار مسواک زدن انجام نشود، مسواک زدن برای بار دوم کمک کننده خواهد بود.

بسیاری از مردم مسواک زدن را به ساعات پایانی شب موکول می کنند که خسته و خواب آلود هستند و در نتیجه در اثر کم حوصلگی، برداشت پلاک به خوبی انجام نمی شود. توصیه می شود که مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را در ساعاتی از شبانه روز انجام دهید که سرحال تر و شاداب تر هستید.

پس به جای اینکه فقط به دفعات مسواک زدن توجه کنیم، باید بیشتر به روی کارایی برداشت کامل پلاک، حداقل یک بار در روز توجه کنیم ولی انجام ناقص برداشت پلاک را می توان با ۲ بار مسواک زدن در روز جبران کرد

---

چگونه نخ دندان بکشیم؟

نواحی بین دندانی مشکل ترین ناحیه دندان ها برای حذف مواد غذایی باقیمانده می باشد. این نواحی حدود ۴۰% از سطح دندان ها را تشکیل می دهند و با هیچ یک از روش های مسواک زدن قابل تمییز کردن نیستند. بنابراین این نواحی مکان مناسبی برای اجتماع میکروب های عامل ایجاد پوسیدگی دندان و التهاب لثه می باشند و طبیعی است که بیشترین میزان التهاب لثه در نواحی بین دندانی به وقوع بپیوندد.

معمول ترین روش حذف پلاک بین دندانی استفاده از نخ دندان(Dental Floss) است.

اگر دقت کرده باشید در نواحی بین دندان ها قسمتی از بافت لثه به صورت یک مثلث نواحی بین دندان ها را پر کرده است که به آن پاپیلای بین دندانی(Inter Dental Papilla) گفته می شود. بین این لثه و دندان های کناری آن یک فضای خالی وجود دارد که محل اصلی تجمع پلاک است و حتما باید با نخ دندان تمییز شود.

روش

۱) حدود ۴۰-۵۰ سانتی متر از نخ دندان را جدا نمایید.

۲) دو سر نخ دندان را دور انگشتان میانی هر دو دست بپیچانید و جمع کنید به طوری که حدود ۵ سانتی متر از نخ به صورت کشیده و سفت بین دو دست شما قرار گیرد.

۳) نخ را با دو انگشت سبابه و شست بین دندان هایتان هدایت کنید.

۴) نخ را از بالا بین نقاط تماس دندان ها هدایت کنید به طوری که هیچگونه جراحتی بر پاپیلای بین دندانی وارد نشود.

۵) نخ را تا جائیکه بافت لثه اجازه می دهد زیر لثه ببرید.

۶) نخ را محکم در مقابل سطح یکی از دندان ها قرار دهید و سطح مذکور را چندین بار با حرکات عمودی بالا و پایین پاک کنید و سپس بدون اینکه نخ را در بیاورید سطح دندان مجاور را نیز با همین روش پاک کنید.  

انواع نخ دندان 

به طور کلی در بازار دو نوع نخ دندان وجود دارد: آغشته به موم و بدون موم.

در ارتبط با اینکه کدام یک از این دو نوع کارایی بیشتری دارد هنوز بحث وجود دارد. اما به طور شایع نخ دندان آغشته به موم برای تمییز کردن بین دندان هایی که دارای پرکردگی آمالگام(ماده غیر همرنگ با دندان که برای پر کردن دندان ها استفاده می شود) هستند به کار می رود. این که کدام نوع به کار رود زیاد مهم نیست، هدف اصلی حذف پلاک بین دندانی است.

---

خمیر دندان مناسب برای دندان های شما 

 

خمیر دندان ها به پالیش کردن و تمیز کردن سطح دندان ها کمک می کنند. خمیر دندان ها متشکلند از مواد ساینده ای از قبیل اکسید های سیلیکون، اکسید های آلومینیوم، گرانولر پلی وینیل کلراید، آب، مواد جاذب رطوبت، دترجنت(صابون)، مواد معطر، مواد با اثر درمانی از قبیل فلوراید، پیروفسفات و همچنین مواد رنگی و نگه دارنده ها.

با خواندن متن زیر شما می توانید خمیر دندانی بخرید که علاوه بر رنگ و طعم دلخواه تان بتواند از دندان های شما مراقبت کند. 

خمیردندان های ضد پوسیدگی: خمیر دندان هایی هستند که حاوی یون های آزاد فلوراید هستند. این خمیر دندان ها باعث استحکام لایه خارجی مینای دندان شده و به این ترتیب باعث کاهش خطر پوسیدگی دندان می شوند. اگر شما از سنین بعد از دو سالگی خمیر دندان های حاوی فلوراید استفاده کنید و به مصرف آن تا سنین بالاتر ادامه دهید، می توانید تا حدود ۴۰ درصد از پوسیدگی دندان ها جلوگیری کنید. برای خرید این خمیر دندان ها دقت کنید که کلمه فلوراید دار به زبان کشور سازنده بر روی تیوب آن درج شده باشد. استفاده از این خمیر دندان به همه افراد با سن بالای ۲ سال توصیه می شود. 

خمیر دندان های ضد جرم: این خمیر دندان ها حاوی مواد ساینده زیادی است که هم قطر این ذرات ساینده زیاد است و هم قدرت سایندگی شان بالاست. در صورت استفاده روزانه و متناوب از این خمیر دندان ها، مینای دندان دچار سایش شده و دندان های شما به مواد خوراکی سرد یا گرم یا شیرین و … حساس و دردناک می شود. ذرات ساینده این خمیر دندان ها سایش لثه را نیز در پی دارند. این خمیر دندان فقط برای افراد سیگاری و آن هم برای استفاده  حداکثر یک بار در هفته توصیه می شود و برای افراد دیگر مضر است. 

خمیر دندان های ضد حساسیت: این خمیر دندان ها مخصوص افرادی است که دندان هایشان با این که فاقد هر نوع پوسیدگی است، با خوردن بستنی، آب یخ، چای داغ و … به مدت چند ثانیه درد تند و تیزی می گیرد. این خمیر دندان ها برای استفاده دائمی و روزمره نیست و به طور معمول پس از دو هفته استفاده باید دوباره از خمیر دندان معمولی تان استفاده کنید. در صورتی که علت تیر کشیدن گذرای دندان، وجود یک پوسیدگی یا تحلیل لثه باشد، نباید از این خمیر دندان استفاده کرد و باید برای راه حل اساسی به دندانپزشک مراجعه نمود. 

خمیر دندان های سفید کننده: این خمیر دندان ها حاوی مواد ساینده و پاک کننده صابونی قوی می باشند که موجب تمیزی و سفیدی و شفافیت دندان ها می شوند. در صورتی که دندان های سالم و فاقد هر نوع پوسیدگی دارید از این خمیر دندان ها استفاده کنید، در غیر این صورت مواد شیمیایی قوی موجود در این خمیر دندان ها به طور مستقیم روی عاج قرار گرفته و باعث حساسیت و درد دندان می شوند. 

خمیر دندان مخصوص کودکان: این خمیر دندان ها با طعم ها و رنگ های مختلفی تهیه می شوند تا بچه ها به شوق خوردن یک خمیر دندان خوشمزه هم شده مسواک بزنند. اما توجه داشته باشید که چنانچه کودک شما دارای سن کمتر از ۲ سال است باید از خمیر دندان “بدون فلوراید” استفاده کند. کودکان قبل از ۲ سالگی معمولا مقداری از خمیر دندان را قورت می دهند. این خوردن خمیر دندان و جذب فلوراید موجود در آن می تواند باعث مسمومیت کودک در کوتاه مدت و یا سبب بدرنگ شدن دندان ها  در طولانی مدت شود که این عارضه “فلوئوروزیس” نامیده می شود.